Apokryf (gr. ἀπόκρυφος, apókryphos - ukryty, tajemny) – określenie używane w starożytności niechrześcijańskiej w stosunku do tekstu religijnego lub filozoficznego w hellenistycznych religiach misteryjnych oraz systemach filozoficznych o charakterze hermetycznym. Apokryfy były szeroko rozpowszechnione aż do schyłku starożytności na terenie cesarstwa rzymskiego, szczególnie w jego wschodniej części w postaci nurtu religijnego zwanego gnostycyzmem. Jednakże w tym ostatnim przypadku zagadnienie związane z apokryfami łączy się już z chrześcijaństwem, co wynika z charakteru samego gnostycyzmu. W tym kontekście termin 'apokryf' w kręgach filozoficzno-religijnych oznaczał, że do poszczególnych ksiąg mają dostęp tylko osoby wtajemniczone, posiadające określoną wiedzę (gnosis), niedostępną dla profanów.

Termin apokryf funkcjonuje również poza kontekstem religijno-filozoficznym w znaczeniu bardziej ogólnym, które przypisuje pewnym utworom fałszywe pochodzenie, czyli nie od autora, za którego jakieś dzieło uchodzi (np. „Księga apokryfów” Karela Čapka). Innymi słowy chodzi tutaj jak gdyby o utwór „wydobyty z ukrycia”, rzekomo autentyczny.



Papirus Oxyrhynchos 1 (zob.Ew.Tom.26-33)
Publikowane w: Apokryfy Nowego Testamentu t.1 red. M.Starowiejski. TN KUL Lublin 1986. Str.92-94

1 "I wtedy przejrzysz,
aby usunąć źdźbło
[znajdujące się] w oku
brata twego". Mówi
5 Jezus: "Jeśli nie będziecie się
powstrzymywali od świata, nie
znajdziecie królestwa
Boga, i jeśli nie
będziecie święcili szabatu,
10 nie ujrzycie
Ojca". Mówi Jezus: "Stanąłem
w środku świata
i byłem widziany w ciele
przez nich, i znalazłem
15 wszystkich pijanych i
nie znalazłem nikogo
pragnącego pośród nich
i cierpi dusza moja
nad synami ludzkimi,
20 ponieważ są ślepi w swym
sercu i nie widzą, że
przyszli na ten świat puści
i starają się znowu zejść
z tego świata puści.
A poza tym teraz są
pijani - gdy odłożą
[swe wino, wtedy] będą pościli
.................................. nędzy".
Mówi Jezus: "Gdziekolwiek byłoby
trzech bogów, są oni bogami, i
25 gdziekolwiek jest sam jeden
dla niego ja jestem z nim.
Podnieś kamień,
i tam mnie znajdziesz.
Rozetnij drzewo, i ja
30 tam jestem". Mówi Jezus: "Nie
jest przyjęty
prorok w ojczyźnie swojej,
ani lekarz nie
uzdrawia tych,
35 którzy go znają".
Mówi Jezus: "Miasto zbudowane
na szczycie
wysokiej góry i
utwierdzone, nie może
40 ani upaść, ani
ukryć się". Mówi Jezus: "[Co] słyszysz
jednym swym uchem
głoś na
dachach".




Papirus Oxyrhynchos 654 (zob.Ew.Tomasza 1-6)
Publikowane w: Apokryfy Nowego Testamentu t.1 red. M.Starowiejski. TN KUL Lublin 1986. Str.90-92

1 Te są słowa tajemne, które wypowiedział
Jezus żywy, a spisał Juda [zwany]
także Tomaszem. I rzekł: "Kto odnajdzie
znaczenie tych słów, śmierci
5 nie zakosztuje". . . [Mówi Jezus]:
"Niech nie ustaje szukać, ten kto szuka, aż
znajdzie, a gdy znajdzie ogarnie go zdumienie,
a zdumiawszy się zakróluje, a zakrólowawszy
spocznie. Mówi Jezus: "Jeśli ci,
10 którzy ciągną was powiedzieliby wam: oto
królestwo jest w niebiesiech, wyprzedzi was
ptactwo niebios; jeśli powiedzieliby,
że jest ono pod ziemią, wejdą tam
ryby morskie wyprzedzając
15 was. Ale królestwo Boże
jest w was i poza wami. Kto by więc siebie
poznał znajdzie je i gdy wy
poznacie samych siebie, zobaczycie, że jesteście
synami Ojca, który żyje; jeśli zaś nie
20 poznacie samych siebie, jesteście w nędzy
i wy jesteście nędzą". [Mówi Jezus]:
"Nie zawaha się człowiek w pełni dni
zapytać dziecko siedmio
dniowe o miejsce życia i żyć będzie.
25 Wiedzcie, że liczni pierwsi będą ostatnimi i
ostatni pierwszymi i życie wieczne
posiądą". Mówi Jezus: "Poznaj to, co jest
przed obliczem twym i co jest ukryte
przed tobą, zostanie ci objawione: nie ma bowiem
30 nic ukrytego, co nie stanie się jawnym
i pogrzebanego, co nie powstanie z martwych.
Zapytali Go uczniowie Jego i
mówią: "Jak mamy pościć i jak mamy się
modlić i jak czynić jałmużnę
35 i czego mamy przestrzegać pożywając
ucztę?" Mówi Jezus: "Nie kłamcie i czego
nienawidzicie, nie czyńcie, wszystko bowiem jest
pełne prawdy wobec niebiosów. Nic
bowiem nie jest ukryte, co nie miałoby stać się jawnym.
40 Błogosławiony jest ten, który tego nie czyni.
Wszystko bowiem będzie jawne przed Ojcem, który
jest w niebiesiech. .........................................



Papirus Oxyrhynchos 655 (zob.Ew.Tom.36-37)
Publikowane w: Apokryfy Nowego Testamentu t.1 red. M.Starowiejski. TN KUL Lublin 1986. Str.95

Mówi Jezus: "Nie troszczcie się
1 od rana do wieczora
ani od wieczora
aż do rana ani o
pożywienie wasze co macie
5 jeść ani o suknie
waszą, czym macie się
odziać. O wiele
ważniejsi jesteście od
lilii, które rosną,
10 a nie przędą, ani
mają odzienia.
Czegoż potrzeba
wam? Któż mógłby dodać
do wzrostu
15 swego? On da
wam odzienie wasze".
Mówią doń
Jego uczniowie:
"Kiedy nam się
20 objawisz i kiedy
ujrzymy cię? '' Mówi :
"Gdy rozdziejecie się, a
nie doznacie wstydu [...]"



Papirus Oxyrhynchos 840
Fragment pisany na pergaminie odkryty przez Grenfell i Hunta w 1905r.;
wydano go w r. 1908. Pochodzi z III/IV/V wieku.
Publikowane w: Apokryfy Nowego Testamentu t.1 red. M.Starowiejski. TN KUL Lublin 1986. Str.96-97


1 Verso: [...] nim czyni zło, rozważa wszystko.
Ale uważajcie, abyście i
wy nie doznali tego, co oni; bowiem nie
tylko wśród żyjących ci, co czynią zło ludziom, otrzymają
5 odpłatę, ale muszą
znieść karę i wielkie
cierpienia". I wziąwszy ich
wprowadził do miejsca [przeznaczonego] dla czystych i
przechadzał się po świątyni. I wszedłszy
10 pewien faryzeusz, arcykapłan - Lewi
mu było na imię - spotkał ich i rzekł
do Zbawiciela: "Któż pozwolił ci chodzić
po tym miejscu [przeznaczonym] dla czystych i oglądać te
oto święte naczynia nie umywszy się: także
15 twoi uczniowie nie umyli nawet
nóg? Lecz jako skalany
przeszedłeś przez to święte miejsce, które
jest czyste; nie chodzi po nim nikt inny jak
ten, kto umył się i kto zmienił szaty,
20 i nikt inny nie ośmiela się patrzeć
na te święte naczynia". Zbawiciel natychmiast zatrzymawszy się
wraz ze swymi uczniami powiedział mu:
Recto: "Czy ty, który jesteś tu, w świątyni, jesteś
czysty?" Ów rzecze do Niego: "Oczyściłem się. Obmyłem
25 się w sadzawce Dawida i zszedłszy
jednymi schodami, przez inne
wszedłem tu i przyodziałem się w białe
i czyste szaty, i wtedy dopiero wszedłem,
i spojrzałem na te święte
30 naczynia". Odpowiadając mu rzekł
Zbawiciel: "Biada wam, ślepcy nie
widzący: umyłeś się w tej stojącej
wodzie, w której kładą się dniem i nocą
psy i wieprze, a myjąc się
35 oczyszczałeś skórę, która jest na zewnątrz, tak jak
wszetecznice i fletnistki, które perfumują
się, myją, namaszczają i
zdobią dla wzbudzenia
ludzkiej pożądliwości, a wewnątrz
40 są wypełnione skorpionami i
wszelką złością. Ja natomiast i
uczniowie moi, o których mówisz, że są
nie umyci, obmyliśmy się w wodach żywych
i czystych pochodzących od
45 Boga z niebios. Ale biada [...]".


C.D.N