Religie pierwotne

Religie pierwotne są to najstarsze wierzenia religijne, które mogą być jedynie rekonstruowane przez odkrycia archeologiczne. Jako iż materiały są ograniczone, wiedza na ich temat jest także limitowana. Dodatkowo religie te można poznać przez obserwację współczesnych, które są kontynuacją pierwotnych. Termin pierwotne odnosi się do okresu ich występowania, nie jak można sądzić do ich prymitywizmu.

Najstarsze religie pochodzą z paleolitu, a związane były z pochówkiem zmarłych, życiem pozagrobowym, kultem płodności, wiarą w istnienie duszy i duchów. Datę zakończenia okresu religii pierwotnych uznaje się pojawienie cywilizacji oraz wynalezienie pisma, czyli około 3000 roku p.n.e.

W obrębie tej grupy znajdują się także religie plemienne - wyznawane przez społeczności, które były wyizolowane, m.in. Afryki, Australii, Oceanii czy Ameryki Północnej.

Podstawą religii pierwotnych jest wiara w istnienie świata duchowego, zwana animizmem. Słowo to oznacza wywodzi się z łaciny, a oznacza oddech, tchnienie, powiew, pierwiastek życia, duszę i ducha. Według animistów wszystko co żyje posiada duszę. Posiadają ją także drzew (w nich zamieszkują duchy) oraz słońce i deszcz. Z animizmem związany jest kult przodków, zwany manizmem. Dodatkowo z religiami pierwotnymi kojarzy się słowo tabu, które oznacza zakaz kontaktowania się z niektórymi osobami, zwierzętami lub przedmiotami, przebywania w pewnych miejscach, uczestniczenia w pewnych obrzędach, lub też wypowiadania pewnych słów. Ważny jest także kult przedmiotów, zwany fetyszem. Bardzo często spotykaną wiarą jest totemizm. Jest on oparty na więzi pomiędzy jednostką lub grupą, a określonym zwierzęciem, przedmiotem, rośliną lub zjawiskiem atmosferycznym, które stawało się totemem i jednocześnie godłem klanu, szczepu czy plemienia. W religiach pierwotnych występował kult zwierzęcia zwany zoolatrią. Wyznawcy wierzyli, iż bogowie zamieniają się w zwierzęta i tak też byli utożsamiani. Wielu wyznawców praktykowało kanibalizm, czyli ludożerstwo. Przeważnie było to związane z rytualną formą, związaną z przejmowaniem cech zjedzonego. Ostatnim ważniejszym elementem wierzeń był szamanizm. Samo słowo szaman oznacza "tego, co jest w ekstazie". Szaman wybierany był przez duchy, które dają o tym znać za pomocą wizji. 

Kult płodności – jedna z form kultu religijnego cechująca się oddawaniem czci różnym przejawom jak i źródłom płodności, jak np: urodzaj, deszcz, Słońce, Księżyc, wody, roślinność, gleba, kobieta, itp. Jest on jednym z najbardziej rozpowszechnionych i najstarszych kultów religijnych na świecie.

Klasyfikacja kultów płodności jak się na pozór wydaje - ze względu na złożoność zjawiska - nie jest wcale taka prosta. Ogólnie rzecz biorąc możemy je dzielić według:

Jak dowodzą wykopaliska archeologiczne kult płodności występował lub mógł mieć swe początki w okresie górnego lub końcowego paleolitu. Znalezione na stanowiskach archeologicznych Willendorf, Dolni Vestonice, Kostienki, Buriet figurki tzw. Wenus oraz liczne ryty naskalne - np. Wenus z Laussel - świadczą o rozpowszechnieniu tego kultu na dużym obszarze[1]. Także niektóre freski na ścianach jaskiń sugerują występowanie kultu zwierzęcej płodności związane zapewne z magią łowiecką.

W okresie mezolitu i neolitu wraz z pojawieniem się uprawy roślin i hodowlą zwierząt na pierwszy plan wysunęły się kulty agrarne. Odkryte na ścianach świątyni w Çatal Hūyük z ok 7000 lat. p.n.e. freski oraz przedstawienia tutejszej bogini w trzech postaciach świadczą o istnieniu zorganizowanego już kultu. Ma ślady kultu płodności natrafiono także w Hačilar i w Tell Halaf. Znalezione w tych miejscach figurki kobiece mogą świadczyć o kulcie Wielkiej Bogini Matki.. Kobiece posążki odkryto także w Beludżystanie i w zachodnich Indiach na stanowisku tzw. kultury Kulli. Kult płodności istniał także zapewne prearyjskich kulturach Mohendżo Daro i Harrappy.

Obok kultu Wielkiej Bogini rozwijał się także na neolitycznym Bliskim Wschodzie kult boga-byka lub boga-barana. Jednym z takich kultów był kult Apisa w starożytnym Egipcie, istniejący już zapewne w okresie predynastycznym.

Neopogaństwo

Neopogaństwo odnosi się do grupy współczesnych religii, które czasami nie mają ze sobą nic wspólnego. Wyznania te powstały na skutek odnowienia wierzeń bogów, symboli, praktyk i innych elementów antycznej religii.

Wśród wyznawców nazwa neopoganizm wydaje się być obraźliwa, dlatego też wolą się określać jako rodzimowierstwo. Przykładem takiego wyznania może być religia druidzka jest bazowana na praktykach i zwyczajach dawnych Celtów. Także w Polsce można spotkać wyznawców religii odwołującej się do rodzimowierstwa słowiańskiego. Jej podstawą jest tradycja słowiańska sprzed chrystianizacji.

Jednym z najbardziej znanych wyznań neopogańskich jest Wicca. Została ona założona przez emerytowanego brytyjskiego urzędnika, Geralda B. Gardnera prawdopodobnie w latach 40. XX wieku, ale upubliczniona dopiero w roku 1951. Wikkanie wierzą, w dwoistość natury boskiej - Boginię i Boga, zwanego także Rogatym Bogiem. Mają oni symblizować istnienie przeciwstawnych, ale dążących do równowagi pierwiastków w niej występujących - męskości i kobiecości, światła i ciemności, kreacji i destrukcji. Bardzo dużo rolę w wierzeniach odgrywa Bogini, która występuje w trojakiej formie: jako Dziewicę, Matkę i Staruchę. W religii wicca nie istnieje podział moralności na dobre lub złe, ponieważ wszystko co się dzieje we wszechświecie jest względne. Dlatego też nie istnieje pojęcie grzechu oraz kary za niego. Zamiast tego wyznają oni zasady:

- Prawo Potrójnego Powrotu (Threefold Law): "Cokolwiek uczynisz, dobrego czy złego, powróci do ciebie po trzykroć"
- Wikańska Rada (Wiccan Rede): "Czyń to, co chcesz, pod warunkiem, że Twoje czyny nie skrzywdzą nikogo".

WICCA

Czarostwo lub czarownictwo, jak sama nazwa wskazuje, nawiązuje do historycznych czarownic. "Wicca" jest podzbiorem "czarostwa". Do czarownic nawiązuje też wicca eklektyczne, o którym niżej, i czarostwo tradycyjne. Wicca, najstarsza forma wspólczesnego czarostwa, (najpierw pod nazwą "witchcraft", czarostwo, lub "wicce", bardziej archaiczna forma, oznaczająca "mądrą kobietę", "wiedzącą

Jeżeli widzimy świece, pentagramy, wyznaczanie magicznego kręgu i słyszymy odwołania do Boga i Bogini, mamy do czynienia z wicca. Ta wulgarna definicja wbrew pozorom nieźle opisuje zjawisko, wiele osób zainteresowanych wicca ogranicza się bowiem do magii i rytuału, wiedząc jedynie, że chodzi o "białą magię".

Polskie doświadczenie wskazuje, że początkujący adept "białej magii", posiadacz Cunninghama i zestawu kolorowych świec, uważa się za wiccanina, a kiedy dowie się więcej, zaczyna uważać się raczej za neopoganina. Tak stało się ze mną (chociaż nie miałam Cunninghama ani kolorowych świec). Uważam w tej chwili, że na miano wicca zasługuje "przekazywana z osoby na osobę, inicjacyjna religia misteryjna, wywodząca się z praktyk covenu w New Forest lub pokrewnego", a krócej - misteryjny kult Bogini Magii i Boga Śmierci i Odrodzenia.

Wicca w wersji tradycyjnej to religia inicjacyjna: mamy zwykle trzy kolejne inicjacje w misteria, podczas ktorych spotykamy Boginie, swoj Cien oraz laczymy w sobie meski i zenski pierwiastek. Sa to misteria smierci i odrodzenia. Misteria opisane sa w "Zstapieniu Bogini". Ponadto wicca opiera sie na kulcie konkretnej boskiej pary, ktora poznajemy przez inicjacje.

Samotna Ścieżka Wiccan opiera sie na samotnej praktyce, jak mozna sie domyslic. Wchłonela elementy New Age - zainteresowanie ekologią, medycyną naturalną, psychologią głębi, powrotem do praeuropejskich religii płodności, ale po drodze przejęła też elementy niższego New Age - wiarę w moc kryształów, w czakry, amulety i wróżby z różnych kultur.

Po drodze zagubiła się inicjacja, ponieważ nie było nikogo, kto mógłby inicjować, zagubiły się misteria, ponieważ nie było komu ich nauczać. Wicca eklektyczne stanowi na Zachodzie dominujący nurt neopogaństwa i bywa z nim utożsamiane. Wicca tradycyjne jest podzbiorem neopogaństwa/czarostwa/wicca eklektycznego, według słów Judy Harrow, odpowiekiem zakonu wśród świeckich wiernych. Czarostwo, jakie dalej opisuje, jest juz osobna religia, wedlug tradycyjnych nie zaslugujaca juz na nazwe wicca, skoro zagubil sie przekaz.

Wpływ na wicca ekleketyczne wywarł feminizm, poszukujący kobiecej duchowości. Czarostwo czerpie z rekonstrukcji pradawnych, matriarchalnych religii: teza ta jest kontrowersyjna, ale popularna.

Oprócz feministek, czarostwem zainteresowały się osoby poszukujące religii archetypicznej, odpowiadającej obrazom, z którymi według Junga przychodzimy na świat. Do takich zrozumiałych dla każdego Europejczyka obrazów należy Bogini Matka i Bóg Zwierząt, zejście bogini do zaświatów, ofiara Boga i jego zmartwychwstanie. Zwolennicy religii opartej na archetypach mogą być określeni jako ateiści, nie wierzą bowiem w bogów istniejących poza ludzką psychiką, co nie zmienia faktu, że zdolni są do odczuwania sacrum. Inicjowani wiccanie mówią jednak, że inicjacja pozbawiła ich cienia wątpliwości, że bogowie realnie istnieją.

Biorąc to wszystko pod uwagę, wicca eklektyczne jest światopoglądem złożonym z elementów, które można sobie dość swobodnie dobierać, o ile nie należy się do konkretnej tradycji.

Granice swobody

Współczesne czarostwo (czyli wicca eklektyczne czy neowicca) ma jednak pewne stałe założenia. Nie ma ostatecznych autorytetów ani świętych ksiąg, które by to ustaliły, jednak porównując poglądy różnych osób uznających się za wiccan (chociaz nie "wiccan" w sensie "osob inicjowanych"), można ustalić punkty wspólne.

Czarownice widzą w naturze dwie uzupełniające się zasady, personifikowane często jako Bóg i Bogini. Na pewnym poziomie abstrakcji istnieją tylko te dwie siły, na inym poziomie siły te rozdzielają się na bogów i boginie, a wśród nich jest Bóg i Bogini czarownic.

Czarostwo czerpie inspirację z natury. Obserwacja zamierania przyrody i jej powrotu do życia była jednym z pierwszych impulsów, które doprowadziły człowieka do stworzenia religii. Dla współczesnych wiccan przyroda jest święta. Nie zawsze jednak tak było; pierwotne wicca było raczej kultem misteryjnym, w którego centrum było misterium śmierci i odrodzenia, a nie kultem przyrody.
Wiccanie Tradycyjni poznają swoich Bogów podczas inicjacji. Są to Bogini Magii i Bóg Śmierci i Odrodzenia. Czarownicy eklektyczni nie mogą ich znać przez to, że po prostu nie są inicjowani. Zastępują więc tę parę przez innych Bogów.
Czarownice eklektyczne często widzą w Bogini trzy postacie, Pannę, symbolizowaną często przez przez rosnący sierp księżyca (skierowany różkami w lewo), Matkę, objawiającą się w pełni, oraz Staruchę, którą symbolizuje malejący księżyc (sierp skierowany w prawo). Niektórzy postrzegają jeszcze Ciemną Pannę, patronkę nowiu. Ciemna Panna może być jednak wariantem Staruchy. Partner Bogini, Rogaty Bóg, najczęściej identyfikowany jest z greckim Panem, z Zielonym Człowiekiem - bogiem roślinności - oraz rogatym łowcą Hernem / Cernunnosem z tradycji celtyckiej.

Wicca nie uznaje podziałów na święte i grzeszne, materialne i duchowe, co do podziału na dobre i złe, sprawa jest dyskusyjna. Wszystko jest częścią jednej całości, a przeprowadzanie podziałów jest sztuczne. Bóstwo jest tożsame ze stworzeniem, Bogini i Bóg z przyrodą.

Wicca nie uznaje pojęcia grzechu i kary. Każdy jest kowalem własnego losu, i cokolwiek uczyni, sam zmierzy się z konsekwencjami - które powrócą do niego, jak mówi wiccańskie przysłowie, potrojone lub nawet zdziewięciokrotnione. Doświadczenie pokazuje, że popełniamy te same błędy, aż zrozumiemy lekcję.
Ważnym elementem wicca jest magia i rytuał. Rrytuały są widowiskową częścią wicca, z użyciem świec, ziół, olejków, magicznych narzędzi i innych działających na wyobraźnię gadżetów, przez co zaciera się jej sens. Magia jest darem Bogów, a Bogini Wicca jest Boginią Magii. Uprawianie magii jest częścią jej kultu.
Każdy wyznawca wicca jest kapłanem swoich Bogów. Nie można być świeckim wiccaninem.

Święta:

Ostara – równonoc wiosenna(21 marca)
Beltaine (30 kwietnia/1 maja)
Letnie przesilenie (22 czerwca)
Lugsanad (1 sierpnia)
Równonoc jesienna (21 wrzesnia)
Samahain (31 pazdziernika/1 listopada)
Przesilenie zimowe (23 grudnia)
Imbolk (2 lutego)

SZAMANIZM

Szamanizm — zespół praktyk i wierzeń opierających swe pojmowanie relacji świata namacalnego do świata duchowego na fundamentalnej roli szamana jako osoby zdolnej do podróży ekstatycznych w zaświaty dla dobra swojej wspólnoty bądź jej poszczególnych członków.

Szamanizmem właściwym nazywamy szamanizm występujący w społecznościach plemiennych Syberii i środkowej Azji, w których szamanizm stanowi fundamentalny czynnik życia religijnego. Ślady szamanizmu, obecne są bardziej lub mniej w religiach tradycyjnych na wszystkich kontynentach świata, co skłania badaczy do przyjęcia tezy o archaicznym pochodzeniu tych wierzeń, opartych na dwóch rzeczywistościach (namacalnej i duchowej) oraz na trzech piętrach organizacji świata (kosmologia): duchowy Świat Dolny, Świat Środkowy - ziemski i Świat Górny, niebieski świat duchowy. Z podziałem tym związana jest też idea drzewa kosmicznego, które łączy ze sobą trzy światy.

Szaman a grupa 

Szaman jest centralną postacią w każdej społeczności uznającej ryty szamańskie. Słowo to pochodzi od rdzenia "sza" oznaczającego w języku Ewenków wiedzę; szaman to więc ten, który wie. Osoba ta ma ambiwalentną pozycję w społeczności: darzona jest zwykle wielkim szacunkiem i bywa bardzo hojnie obdarowywana, jednak posiadane przez nią moce oraz jej bliskie stosunki z potężnymi siłami natury każą również zachowywać rezerwę i dystans. O ile w Ameryce Południowej szamani bywają pełnoprawnymi członkami grupy, to częste u mieszkańców Syberii jest izolowanie szamana, który nierzadko zamieszkuje w odosobnieniu, nie uczestniczy w polowaniach i pracach gospodarczych. Jego całkowite uzależnienie od społeczności można wiązać również ze szczególnymi cechami charakteru, które uniemożliwiają normalne funkcjonowanie; więcej na ten temat poniżej.

Szaman, jako "ten, który wie", jest darzony wielkim autorytetem. Jego bogata wiedza na temat roślin często prowadzi do przejęcia roli lekarza lub - szerzej - "opiekuna medycznego". Szaman potrafi leczyć ciężkie obrażenia i choroby oraz codzienne niedomagania, potrafi również przyspieszyć rozwiązanie lub złagodzić bóle porodowe, jest wzywany do osób opętanych przez demony lub złe duchy; pełni zatem role analogiczne do, odpowiednio - chirurga, lekarza pierwszego kontaktu, akuszera, anestezjologa, psychologa i psychiatry. Największą umiejętnością szamana jest jednak bezpośrednie kontaktowanie się ze światem duchów; szamani nierzadko proszeni są o radę lub przestrogę dotyczącą przyszłości.

Ze względu na swoje niezwykłe doświadczenia szaman potrafi skupić uwagę grupy przy wieczornym ognisku swoimi niezwykłymi opowieściami o duchach, przyrodzie i historii oraz półimprowizowanymi pieśniami na te tematy. Zależy już od indywidualnych umiejętności narratorskich i osobowości danego szamana, czy jego opowieści i pieśni staną się stałym elementem kultury danej społeczności i zaczną żyć własnym życiem jako samodzielna kosmogonia i mitologia, czy też będą towarzyszyć wyłącznie rytualnym spotkaniom starszych, rytom inicjacyjnym i innym rzadkim okazjom, jak święta astronomiczne.

Świat duchów 

Szamanizm rozkwitł na tle wierzeń animistycznych; zakładają one ciągłą obecność świata duchowego we wszystkich przejawach natury. Wiele kultur animistycznych przedstawia sobie świat jako kosmos trzypoziomowy: pośrodku znajduje się płaski dysk Ziemi, pod spodem świat duchów złych czy nieżyczliwych, a nad Ziemią świat duchów dobrych, pomocnych. O ile każdy człowiek doświadcza obecności duchów pod postacią sprzyjających zdarzeń, choroby, leczniczej rośliny itp., to właśnie szaman jest osobą wybraną do bezpośredniej styczności z tymi istotami. Warto podkreślić słowo "wybrany"; nie można samemu upoważnić się do kontaktów ze światem duchów: inicjatywa zawsze pochodzi "z góry" (lub "z dołu"' więcej na ten temat poniżej).

Kontakt z duchami następuje w transie; szaman wprowadza się w trans najczęściej poprzez rytmiczne bębnienie, monotonny śpiew oraz spożycie "roślin wizyjnych" (halucynogennych). W czasie rytuału traci częściowo przytomność, podczas gdy jego dusza wędruje swobodnie po świecie duchów, korzystając z pomocy sprzyjającego ducha (por. totem). Podczas wędrówki szaman może ujrzeć rzeczy niedostępne dla reszty społeczności; stąd przekonanie, że w mocy szamana jest widzieć przyszłość i przeszłość. Jednym z najbardziej znanych rytuałów szamańskich uwzględniających zażywanie środków halucynogennych jest ceremonia ayahuasca z Ameryki Południowej. W innych kulturach szamańskich zażywane są najrozmaitsze rośliny lub grzyby zawierające związki psychoaktywne; u Indian Warao w Wenezueli funkcję tę pełni zwykły tytoń. Roślina wizyjna jest albo zupełnie zarezerwowana do spożycia dla szamana, albo jest medykamentem stosowanym powszechnie w społeczności. Najpowszechniejszą używką stosowaną przez szamanów syberyjskich był muchomor czerwony amanita muscaria[7], chociaż stosowano także inne środki halucynogenne takie jak wywary z kory cedrowej i jagód. Pito także krew pochodzącą z renifera bądź świni (zależnie od zamieszkania danej grupy etnicznej).

Dodajmy, że choć najczęstszy w szamanizmie jest motyw duszy opuszczającej ciało w swoich wędrówkach, czasem w transie aktywną rolę odgrywa ciało, oddając się duchom i ulegając czasowemu "opętaniu". Szaman zdolny do takiej formy kontaktu z duchami mówi ich głosem, wieszczy, wreszcie w formie improwizowanej dramy przedstawia w tańcu i śpiewie to, co każą mu przekazać władające nim moce.

Ważnymi punktami styczności z zaświatami są dla każdego człowieka narodziny i śmierć; szaman asystuje więc przy porodzie i odprowadza umierających, pełniąc rolę tzw. psychopompa. Gdy więc dusza wstępuje w nowonarodzone dziecko, zadaniem szamana jest dobrze ją w tym ciele "ulokować", by uniknąć "niedopasowania", skutkującego w późniejszych zaburzeniach duchowych; również energie opuszczające zmarłego dzięki zręcznej asyście psychopompa łączą się z zaświatami we właściwej harmonii.

Osobowość szamana, inicjacja oraz atrybuty 

Nie zostaje się szamanem z własnej woli. W wielu kulturach podaje się, że małe dziecko, które kiedyś zostanie łącznikiem ze światem duchów, nosi od narodzin fizyczne ślady swojej inności: dodatkowe kości wewnątrz ciała, szósty palec, deformacje. Inicjacja następuje zwykle w wieku młodzieńczym: chłopiec odczuwa narastające napięcie, zachowuje się nietypowo, agresywnie, szuka izolacji - są to pierwsze widoczne objawy szczególnie bliskiego kontaktu z duchami. Gdy młodzieniec poczuje właściwy "zew", opór psychiczny powoduje narastanie niepokojących objawów. Słowami "Gdybym nie został szamanem, zginąłbym" określił tę konieczność szaman z plemienia Niwchów (Giliaków) z Syberii[8]. Wspomniany zespół syndromów psychologicznych kazał niektórym europejskim badaczom poszukiwać korzeni szamanizmu w zaburzeniach psychicznych.

Kluczowym momentem jest tak zwana "choroba szamańska". W pewnym momencie przyszłego szamana odprowadza się w odosobnienie, nierzadko wiele kilometrów od osady, i zostawia w szałasie, napojonego specjalnym wywarem sporządzonym z roślin sprowadzających wizje. Następuje potem utrata przytomności, trwająca od wielu godzin do wielu dni; traktuje się ją jako pierwszy "prawdziwy" kontakt ze światem duchów. W niektórych kulturach uważa się, że w tym czasie przyszły szaman jest cięty na kawałki przez duchy, które chcą w ten sposób odnaleźć dodatkowe kości lub w inny sposób potwierdzić "odpowiedniość", "autentyczność" tej osoby. W kulturach o bardziej totemistycznym zabarwieniu, wtedy właśnie odchodzący szaman przekazuje młodemu adeptowi swój totem; przekazane zostaje mu wsparcie określonego ducha-zwierzęcia. Niektórzy nie przeżywają tej próby; ci, którzy przeżyją, zostają szamanami.

W czasie pierwszego okresu szaman uczy się swoich powinności; w kulturach, w których pierwsze znaczenie ma bęben, wtedy właśnie jest odpowiedni czas na jego skonstruowanie. Ponieważ to właśnie dźwięki wydawane przez bęben sprowadzają duchy, naciąg musi zostać nierzadko wykonany ze skóry określonego - totemicznego - zwierzęcia. Szaman zaczyna odbywać swoje pierwsze wyprawy w zaświaty, podczas których nawiązuje kontakt z swoim duchem przewodnim (ang. guiding spirit) – jest on tym przedstawicielem zaświatów, który będzie wspierał i kierował duszę ludzką w czasie podróży. W niektórych kulturach te pierwsze spotkania determinują charakter szamana, który może trafić pod opiekę dobrego lub złego ducha; w swoich wędrówkach będzie więc on odpowiednio wznosił się do świata jasności lub opadał w ciemność. W innych tradycjach nie akcentuje się tak bardzo charakteru danego szamana i jest on zdolny do wszechstronnych podróży.

W każdej społeczności istnieje określony zestaw atrybutów, którymi tradycyjnie charakteryzuje się szaman. Uwzględnia to przede wszystkim strój; np. tylko szamanowi wolno nosić określone kości zwierząt albo określoną ich ilość. Jak wspomniano powyżej, szaman jest też blisko związany ze swoim bębnem; czasem tylko on może przygotowywać halucynogenny wywar, jest więc posiadaczem odpowiednich narzędzi i naczyń lub samych roślin.

Współczesność

Wciąż istnieją kultury oparte rdzennie na szamanizmie, głównie w Ameryce Południowej oraz Azji Północnej, ilość ich jednak dramatycznie spada z powodu postępującego pochodu współczesnej cywilizacji. Na fali odrodzenia dawnych wierzeń (neopogaństwo, neodruidyzm itp.), zwiększa się również zainteresowanie szamanizmem; spotyka się rzecz jasna określenie "neoszamanizm". Osoby propagujące powrót do szamanizmu upowszechniają wiedzę o tym jednym z najstarszych przejawów ludzkiej religijności; organizowane są warsztaty, a nawet "kursy szamanizmu". Obecnie najbardziej znanym propagatorem szamanizmu jest amerykański antropolog Michael Harner.

VOODOO

Podstawę voodoo stanowią rdzenne wierzenia ludów zachodnioafrykańskich (szczególnie Joruba, Kongo, Fulanie) wraz z elementami religii katolickiej i spirytyzmu. Wykrystalizowała się ona na Haiti wraz ze sprowadzeniem w XVII/XVIII w. niewolników z Afryki, którym próbowano narzucać katolicyzm. Niewolnicy nie odrzucili swoich rdzennych wierzeń łącząc je z nową religią. W voodoo istnieje wprawdzie wiara w Bon Dieu (jednego Boga), nie oddaje mu się jednak czci (koncepcja deus otiosus). Istotny jest za to kult wielu miejscowych i afrykańskich loa (duchów/bogów), uważanych za tożsame z katolickimi świętymi. Te, które pochodzą z Afryki, nazywane są Rada Loa (z Dahomeju) lub Wangol Loa (z Angoli); te zaś, które objawiły się na Haiti, nazywane są Petro Loa. Słowo "voodoo" wywodzi się z języka plemienia Fulanów i oznacza po prostu duch. Wyznawcy voodoo uprawiają także kult przodków oraz czynnie włączają do swego panteonu ludzi zasłużonych dla narodu lub lokalnej społeczności.

Podstawą kultu są "rytuały opętania". Ważną rolę odgrywają w nich bębny, za pomocą których wygrywa się skomplikowane polirytmie. Dzięki nim uczestnicy wchodzą w trans, podczas którego loa opanowują jedną lub więcej osób. W języku wyznawców mówi się wtedy, że "loa ujeżdża swojego konia". Osoby te zostały zazwyczaj wcześniej inicjowane w kult lub posiadają specyficzne predyspozycje do wejścia w trans.

Houngan (kapłan-szaman) lub mambo (kapłanka-szamanka), posiadają wielką wiedzę na temat życia loa i sposobów kontaktowania się z nimi. Są oni także centralnymi punktami socyete (wspólnoty wiernych) w Voodoo, bez których nie mogą się toczyć rytuały. Każdy z loa posiada swój własny odrębny symbol (veve), malowany kredą na ziemi przed rozpoczęciem obrzędu. Poniżej, od lewej do prawej symbole loa: Damballah, Legba, Maman Brigitte i Ogoun.

Najważniejszymi bóstwami voodoo są:

Oxala - bóg miłosierdzia, występuje pod postacią Jezusa
Szango - bóg burzy, pod postacią Jana Chrzciciela
Papa Legba - bóg strzegący granicy między światem żywych i umarłych, pod postacią św. Piotra.
Ogoun - bóg wojny
Zaka - bóg rolników
Erzulie - bogini miłości i płodności Damballah - bóg-wąż, pod postacią św. Patryka

Oprócz bóstw i innych loa czczone są duchy śmierci Guédé, którym przewodzi złowrogi Baron Samedi.

Wśród wyznawców Voodoo występuje też przekonanie, że dzięki magii można ożywić ciało zmarłego i spowodować, iż będzie ono np. pracować na polu jako pewnego rodzaju organiczny automat - zombie. Dana osoba staje się takim zombie wskutek zatrucia szczególnym rodzajem trucizny, przygotowanej przez bokora (czarownika). Nie jest to jednak element kultu, ale składnik wierzeń ludowych, który nie ma żadnego związku z właściwym oddawaniem czci.
_____________________________________________________________________________________________________________
Na podstawie: wicca.pl, rodzimawiara.pl, Encyklopedia PWN, Wikipedia