Apokryf (gr. ἀπόκρυφος, apókryphos - ukryty, tajemny) – określenie używane w starożytności niechrześcijańskiej w stosunku do tekstu religijnego lub filozoficznego w hellenistycznych religiach misteryjnych oraz systemach filozoficznych o charakterze hermetycznym. Apokryfy były szeroko rozpowszechnione aż do schyłku starożytności na terenie cesarstwa rzymskiego, szczególnie w jego wschodniej części w postaci nurtu religijnego zwanego gnostycyzmem. Jednakże w tym ostatnim przypadku zagadnienie związane z apokryfami łączy się już z chrześcijaństwem, co wynika z charakteru samego gnostycyzmu. W tym kontekście termin 'apokryf' w kręgach filozoficzno-religijnych oznaczał, że do poszczególnych ksiąg mają dostęp tylko osoby wtajemniczone, posiadające określoną wiedzę (gnosis), niedostępną dla profanów.
Termin apokryf funkcjonuje również poza kontekstem religijno-filozoficznym w znaczeniu bardziej ogólnym, które przypisuje pewnym utworom fałszywe pochodzenie, czyli nie od autora, za którego jakieś dzieło uchodzi (np. „Księga apokryfów” Karela Čapka). Innymi słowy chodzi tutaj jak gdyby o utwór „wydobyty z ukrycia”, rzekomo autentyczny.
Papirus Oxyrhynchos 1 (zob.Ew.Tom.26-33)
Publikowane w: Apokryfy Nowego Testamentu t.1 red. M.Starowiejski. TN KUL Lublin 1986. Str.92-94
1 "I wtedy przejrzysz,
aby usunąć źdźbło
[znajdujące się] w oku
brata twego". Mówi
5 Jezus: "Jeśli nie będziecie się
powstrzymywali od świata, nie
znajdziecie królestwa
Boga, i jeśli nie
będziecie święcili szabatu,
10 nie ujrzycie
Ojca". Mówi Jezus: "Stanąłem
w środku świata
i byłem widziany w ciele
przez nich, i znalazłem
15 wszystkich pijanych i
nie znalazłem nikogo
pragnącego pośród nich
i cierpi dusza moja
nad synami ludzkimi,
20 ponieważ są ślepi w swym
sercu i nie widzą, że
przyszli na ten świat puści
i starają się znowu zejść
z tego świata puści.
A poza tym teraz są
pijani - gdy odłożą
[swe wino, wtedy] będą pościli
.................................. nędzy".
Mówi Jezus: "Gdziekolwiek byłoby
trzech bogów, są oni bogami, i
25 gdziekolwiek jest sam jeden
dla niego ja jestem z nim.
Podnieś kamień,
i tam mnie znajdziesz.
Rozetnij drzewo, i ja
30 tam jestem". Mówi Jezus: "Nie
jest przyjęty
prorok w ojczyźnie swojej,
ani lekarz nie
uzdrawia tych,
35 którzy go znają".
Mówi Jezus: "Miasto zbudowane
na szczycie
wysokiej góry i
utwierdzone, nie może
40 ani upaść, ani
ukryć się". Mówi Jezus: "[Co] słyszysz
jednym swym uchem
głoś na
dachach".
Papirus Oxyrhynchos 654 (zob.Ew.Tomasza 1-6)
Publikowane w: Apokryfy Nowego Testamentu t.1 red. M.Starowiejski. TN KUL Lublin 1986. Str.90-92
1 Te są słowa tajemne, które wypowiedział
Jezus żywy, a spisał Juda [zwany]
także Tomaszem. I rzekł: "Kto odnajdzie
znaczenie tych słów, śmierci
5 nie zakosztuje". . . [Mówi Jezus]:
"Niech nie ustaje szukać, ten kto szuka, aż
znajdzie, a gdy znajdzie ogarnie go zdumienie,
a zdumiawszy się zakróluje, a zakrólowawszy
spocznie. Mówi Jezus: "Jeśli ci,
10 którzy ciągną was powiedzieliby wam: oto
królestwo jest w niebiesiech, wyprzedzi was
ptactwo niebios; jeśli powiedzieliby,
że jest ono pod ziemią, wejdą tam
ryby morskie wyprzedzając
15 was. Ale królestwo Boże
jest w was i poza wami. Kto by więc siebie
poznał znajdzie je i gdy wy
poznacie samych siebie, zobaczycie, że jesteście
synami Ojca, który żyje; jeśli zaś nie
20 poznacie samych siebie, jesteście w nędzy
i wy jesteście nędzą". [Mówi Jezus]:
"Nie zawaha się człowiek w pełni dni
zapytać dziecko siedmio
dniowe o miejsce życia i żyć będzie.
25 Wiedzcie, że liczni pierwsi będą ostatnimi i
ostatni pierwszymi i życie wieczne
posiądą". Mówi Jezus: "Poznaj to, co jest
przed obliczem twym i co jest ukryte
przed tobą, zostanie ci objawione: nie ma bowiem
30 nic ukrytego, co nie stanie się jawnym
i pogrzebanego, co nie powstanie z martwych.
Zapytali Go uczniowie Jego i
mówią: "Jak mamy pościć i jak mamy się
modlić i jak czynić jałmużnę
35 i czego mamy przestrzegać pożywając
ucztę?" Mówi Jezus: "Nie kłamcie i czego
nienawidzicie, nie czyńcie, wszystko bowiem jest
pełne prawdy wobec niebiosów. Nic
bowiem nie jest ukryte, co nie miałoby stać się jawnym.
40 Błogosławiony jest ten, który tego nie czyni.
Wszystko bowiem będzie jawne przed Ojcem, który
jest w niebiesiech. .........................................
Papirus Oxyrhynchos 655 (zob.Ew.Tom.36-37)
Publikowane w: Apokryfy Nowego Testamentu t.1 red. M.Starowiejski. TN KUL Lublin 1986. Str.95
Mówi Jezus: "Nie troszczcie się
1 od rana do wieczora
ani od wieczora
aż do rana ani o
pożywienie wasze co macie
5 jeść ani o suknie
waszą, czym macie się
odziać. O wiele
ważniejsi jesteście od
lilii, które rosną,
10 a nie przędą, ani
mają odzienia.
Czegoż potrzeba
wam? Któż mógłby dodać
do wzrostu
15 swego? On da
wam odzienie wasze".
Mówią doń
Jego uczniowie:
"Kiedy nam się
20 objawisz i kiedy
ujrzymy cię? '' Mówi :
"Gdy rozdziejecie się, a
nie doznacie wstydu [...]"
Papirus Oxyrhynchos 840
Fragment pisany na pergaminie odkryty przez Grenfell i Hunta w 1905r.;
wydano go w r. 1908. Pochodzi z III/IV/V wieku.
Publikowane w: Apokryfy Nowego Testamentu t.1 red. M.Starowiejski. TN KUL Lublin 1986. Str.96-97
1 Verso: [...] nim czyni zło, rozważa wszystko.
Ale uważajcie, abyście i
wy nie doznali tego, co oni; bowiem nie
tylko wśród żyjących ci, co czynią zło ludziom, otrzymają
5 odpłatę, ale muszą
znieść karę i wielkie
cierpienia". I wziąwszy ich
wprowadził do miejsca [przeznaczonego] dla czystych i
przechadzał się po świątyni. I wszedłszy
10 pewien faryzeusz, arcykapłan - Lewi
mu było na imię - spotkał ich i rzekł
do Zbawiciela: "Któż pozwolił ci chodzić
po tym miejscu [przeznaczonym] dla czystych i oglądać te
oto święte naczynia nie umywszy się: także
15 twoi uczniowie nie umyli nawet
nóg? Lecz jako skalany
przeszedłeś przez to święte miejsce, które
jest czyste; nie chodzi po nim nikt inny jak
ten, kto umył się i kto zmienił szaty,
20 i nikt inny nie ośmiela się patrzeć
na te święte naczynia". Zbawiciel natychmiast zatrzymawszy się
wraz ze swymi uczniami powiedział mu:
Recto: "Czy ty, który jesteś tu, w świątyni, jesteś
czysty?" Ów rzecze do Niego: "Oczyściłem się. Obmyłem
25 się w sadzawce Dawida i zszedłszy
jednymi schodami, przez inne
wszedłem tu i przyodziałem się w białe
i czyste szaty, i wtedy dopiero wszedłem,
i spojrzałem na te święte
30 naczynia". Odpowiadając mu rzekł
Zbawiciel: "Biada wam, ślepcy nie
widzący: umyłeś się w tej stojącej
wodzie, w której kładą się dniem i nocą
psy i wieprze, a myjąc się
35 oczyszczałeś skórę, która jest na zewnątrz, tak jak
wszetecznice i fletnistki, które perfumują
się, myją, namaszczają i
zdobią dla wzbudzenia
ludzkiej pożądliwości, a wewnątrz
40 są wypełnione skorpionami i
wszelką złością. Ja natomiast i
uczniowie moi, o których mówisz, że są
nie umyci, obmyliśmy się w wodach żywych
i czystych pochodzących od
45 Boga z niebios. Ale biada [...]".
C.D.N
Offline
Ewangelia wg św. Marii Magdaleny[/size]
[Brak stron początkowych 1-6]
Strona 7
1. […] „Czym jest materia?
2. Czy będzie trwać zawsze?”
3. Nauczyciel odpowiedział:
4. „Wszystko, co się zrodziło, wszystko, co stworzone,
5. wszystkie żywioły natury
6. splatają się ze sobą i jednoczą.
7. Wszystko, co złożone, ulegnie rozkładowi
8. wszystko powraca do swych korzeni;
9. materia powraca do pierwocin materii.
10. Kto ma uszy, niechaj słucha”.
11. Piotr rzekł do niego: „Skoro stałeś się tłumaczem
12. żywiołów i wydarzeń w świecie, powiedz nam:
13. Co jest grzechem świata?”
14. Nauczyciel odparł:
15. „Nie ma grzechu.
16. To wy sprawiacie, że grzech istnieje,
17. kiedy działacie zgodnie ze zwyczajami
18. swej zepsutej natury;
19. w niej tkwi grzech.
20. Dlatego to Dobro zstąpiło między was.
21. Współdziała ono z żywiołami waszej natury,
22. tak, by połączyć ją ponownie z jej korzeniami”.
23. Potem ciągnął dalej:
24. „Dlatego to chorujecie
25. i umieracie:
26. jest to skutkiem waszych czynów;
27. to, co czynicie, oddala was od korzeni natury.
28. Kto ma uszy, niechaj słucha”.
Strona 8
1. „Przewiązanie do materii
2. wzbudza namiętność przeciw naturze.
3. Tak w całym ciele rodzi się udręka;
4. dlatego to powiadam wam:
5. »Trwajcie w harmonii...«
6. Jeśli straciliście równowagę,
7. czerpcie natchnienie z przejawów
8. swej prawdziwej natury.
9. Kto ma uszy,
10. niechaj słucha.”
11. Rzekłszy to, Błogosławiony
12. pozdrowił ich wszystkich, mówiąc:
13. „Niech pokój będzie z wami - niech mój Pokój
14. powstanie i wypełni się w was!
15. Bądźcie czujni i nie pozwólcie nikomu, by zwiódł was,
16. mówiąc:
17. »Tu on jest« lub
18. »Jest tam«,
19. albowiem to w was
20. mieszka Syn Człowieczy.
21. Idźcie doń,
22. albowiem ci, którzy go szukają, znajdą go.
23. Idźcie
24. i głoście Ewangelię o Królestwie”.
Strona 9
1. „Nie narzucajcie żadnych praw
2. poza tymi, o których zaświadczałem.
3. Nie dodawajcie więcej praw do tych, które dano w Torze,
4. aby was nie skrępowały”.
5. Powiedziawszy to wszystko, oddalił się.
6. Uczniowie zatroskali się,
7. lejąc wiele łez i mówiąc:
8. „Jakże mamy pójść do niewierzących
9. i głosić im Ewangelię Królestwa Syna Człowieczego?
10. Nie oszczędzili jego życia,
11. to dlaczego mieliby oszczędzić nasze?”
12. Wtedy wstała Maria,
13. objęła kolejno ich wszystkich i zaczęła przemawiać do swych braci:
14. „Nie poddawajcie się trosce i zwątpieniu,
15. albowiem jego Łaska poprowadzi was i pocieszy.
16. Natomiast chwalmy jego wielkość,
17. gdyż przygotował nas na to.
18. On wzywa nas, byśmy stali się w pełni ludzcy (anthroposem)”.
19. Tak Maria zwróciła ich serca ku Dobru,
20. a oni zaczęli omawiać znaczenie słów Nauczyciela.
Strona 10
1. Piotr rzekł do Marii:
2. „Siostro, wiemy, że Nauczyciel kochał cię
3. inaczej niż inne kobiety.
4. Powiedz nam, cokolwiek pamiętasz
5. ze słów, które ci rzekł,
6. a których myśmy jeszcze nie słyszeli”.
7. Maria rzekła do nich:
8. „Powiem wam teraz
9. o tym, czego nie dano wam usłyszeć.
10. Miałam widzenie Nauczyciela
11. i rzekłam doń:
12. »Panie, widzę cię teraz
13. w tym widzeniu«.
14. A on odparł:
15. »Błogosławiona jesteś, gdyż mój widok nie zaniepokoił cię,
16. Gdzie jest Duch, tam jest skarb«.
17. Wtedy powiedziałam doń:
18. »Panie, kiedy ktoś cię spotyka
19. w widzeniu,
20. to czy widzi cię za pomocą duszy,
21. czy też poprzez Ducha?«
22. A Nauczyciel odpowiedział:
23. »Ani przez duszę, ani przez Ducha,
24. lecz to duch, który jest między nimi,
25. widzi mnie, i to on, który [...]«”
[Brak stron 11-14.]
Strona 15
1. „A Pożądanie rzekło:
2. »Nie widziałem, żebyś zstępowała,
3. ale teraz widzę, że się wznosisz.
4. Czemu kłamiesz, skoro należysz do mnie?«
5. A dusza odparła:
6. »Widziałam cię,
7. chociaż ty mnie nie widziałeś
8. ani mnie nie poznałeś.
9. Byłam z tobą jakbyś był strojem
10. i nigdy mnie nie spostrzegłeś«.
11. Powiedziawszy to,
12. dusza oddaliła się z wielką radością.
13. Wtedy wkroczyła w trzeci klimat (sferę),
14. znaną jako Niewiedza.
15. Niewiedza zapytała duszę:
16. »Dokąd zmierzasz?
17. Rządzą tobą grzeszne skłonności.
18. Zaprawdę, brak ci zdolności rozróżniania (między dobrem i złem) i jesteś zniewolona«.
19. Dusza odparła:
20. »Czemu mnie osądzasz, skoro ja nie wydaję sądów?
21. Zapanowano nade mną, ale ja nie panowałam nad nikim.
22. Nie zostałam rozpoznana,
23. ale sama poznałam,
24. że wszystkie rzeczy złożone ulegną rozkładowi,
25. zarówno na Ziemi, jak i w Niebie«.
Strona 16
1. Wyzwolona z trzeciego klimatu (sfery), dusza kontynuowała swe wstępowanie
2. i znalazła się w czwartym klimacie (sferze).
3. Ten zaś miał siedem przejawów:
4. pierwszym z nich jest Ciemność,
5. drugim - Pożądanie,
6. trzecim - Niewiedza,
7. czwartym - (śmiertelna) Zawiść,
8. piątym - Niewola Ciała,
9. szóstym - Odurzająca Mądrość,
10. siódmym - Podstępna Mądrość.
11. Oto siedem przejawów gniewu,
12. które dręczyły duszę pytaniami:
13. »Skąd przybyłaś, morderczyni?«
14. »Dokąd zmierzasz, włóczęgo?«
15. A dusza odpowiadała:
16. »To, co mnie dręczyło, zabito;
17. to, co oblegało mnie, znikło;
18. moje pożądanie wygasło
19. i jestem wolna od mojej niewiedzy«.
Strona 17
1. »Opuściłam świat z pomocą innego świata;
2. pewien wzorzec został wymazany
3. dzięki wyższemu wzorcowi.
4. Odtąd wędruję ku Wytchnieniu,
5. gdzie czas spoczywa w Wieczności (Czasu);
6. teraz zaś wchodzę w Milczenie«”.
7. Powiedziawszy to, Maria zamilkła,
8. albowiem właśnie w milczeniu Nauczyciel mówił do niej.
9. Wtedy Andrzej zaczął mówić do swych braci:
10. „Powiedzcie mi, co sądzicie o tych rzeczach, które nam powiedziała?
11. Co do mnie, to nie wierzę,
12. żeby Nauczyciel mógł mówić w ten sposób.
15. Te idee zbyt różnią się od tych, które myśmy poznali”.
14. A Piotr dodał:
15. „Jak to możliwe, żeby Nauczyciel rozmawiał
16. w ten sposób z kobietą
17. o tajemnicach, które nawet nam są nieznane?
18. Czy mamy zmienić nasze zwyczaje
19. i słuchać tej kobiety?
20. Czy rzeczywiście ją wybrał i wolał ją od nas?”
Strona 18
1. Wtedy Maria zapłakała
2. i odparła mu:
3. „Mój bracie Piotrze, cóż sobie myślisz?
4. Czy sądzisz, że to tylko moja własna wyobraźnia,
5. że wymyśliłam to widzenie?
6. A może sądzisz, że kłamałabym o naszym Nauczycielu?”
7. Wtedy Lewi tak rzekł:
8. „Piotrze, zawsze byłeś człowiekiem porywczym
9. i teraz widzimy, że odrzucasz tę kobietę,
10. tak jak czynią to nasi wrogowie.
11. Jeśli jednak Nauczyciel cenił ją,
12. to kimże jesteś, żeby ją odrzucać?
13. Z pewnością Nauczyciel znał ją bardzo dobrze,
14. gdyż kochał ją bardziej od nas.
15. Pokutujmy więc
16. i stańmy się w pełni ludzcy [anthroposem],
17. tak, by Nauczyciel mógł zapuścić w nas korzenie
18. Wzrastajmy tak, jak tego od nas wymagał
19. i ruszajmy, by szerzyć Ewangelię,
20. nie próbując wyznaczać żadnych reguł i praw
21. Innych niż te, o których on świadczył.
Strona 19
1. Kiedy Lewi wypowiedział te słowa,
2. wszyscy wyruszyli, by głosić Ewangelię.
3. Była to Ewangelia według Marii.
Przełożył: Jerzy Prokopiuk
------------------------------------------------------------------------------------------------------
Apokryficzna bibliografia
I. Antologie
Obecnie podstawową kolekcję polskich przekładów apokryfów NT sanowią kolejne tomy pod redakcją ks. prof. Marka Starowieyskiego, wywane przez WAM w Krakowie. Tom 1, zawierający ewangelie apokryficzne, jest nową redakcją tomu wydanego w Lublinie w roku 1980; wydawnictwa te jednak nie do końca się pokrywają.
Starowieyski, M. [red.], Apokryfy Nowego Testamentu, praca zbior. pod red. M. Starowieyskiego; t. 1: Ewangelie apokryficzne, cz. 1-2, Wyd. WAM, Kraków 2003; t.3: Listy i apokalipsy chrześcijańskie, Wyd. WAM, Kraków 2001 (dalej jako = ANT 1/1; ANT 1/2; ANT 3)
Starowieyski, M. [red.], Apokryfy Nowego Testamentu, praca zbior. pod red. M. Starowieyskiego; t. 1: Ewangelie apokryficzne, cz. 1-2, TN KUL, Lublin 1980; 19862 (dalej jako = ANT 1980).
Ponadto istnieje antologia apokryfów NT, zawierająca jednak przekłady z języka francuskiego:
Daniel-Rops, H. - Amiot, F. [wybór i oprac.], Apokryfy Nowego Testamentu; tłum. K. Borowicz, wstęp do wydania polskiego Z. Romanowiczowa, Veritas, Londyn 1955.
Z innych antologii warto wymienić przede wszystkim:
Teksty z Nag Hammadi; z koptyjskiego tłum. A. Dembska, W. Myszor, wstęp i opracowanie W. Myszor (PSP 20), Warszawa 1979.
J. Sokolski, Pielgrzymki do piekła i raju. świat średniowiecznych łacińskich wizji eschatologicznych; t. 1: Apokalipsa Piotra; Wizja św. Pawła; Grzegorz z Tours, Wizja Salwiusza; Beda Wielebny, Wizja Drythelma; Wizja Barontusa; Wizja pewnej ubogiej kobiety; Hinkmar z Reims, Wizja kapłana Bernolda, Wrocław 1995.
II. Poszczególne teksty apokryficzne
Pozostałe przekłady są rozproszone. Docelowo poniższy wykaz ma być w miarę kompletnym wykazem polskich tłumaczeń tekstów apokryficznych. Obszerną bibliografię obejmującą wydania, przekłady i opracowania poszczególnych tekstów publikuje ks. Starowieyski w swej antologii (ANT). Przygotowując niniejsze zestawienie z pracy tej korzystałem obficie. Kolejność i numeracja podana na lewym marginesie według Clavis Apocryphorum Novi Testamenti (Turnhout 1992). Luki w numeracji pokazujš wyraźnie, jak jeszcze wiele jest do zrobienia
Fragmenta evangelica
1 Papirus Oksyrhynchos 840 [Papyrus Oxyrhyncus 840]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 136-138.
2 Papirus Egerton 2 [Papyrus Egerton 2]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 138-141.
3 Papirus Oksyrhynchos 1224 [Papyrus Oxyrhyncus 1224]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 143-144.
4 Papirus Kairski 10735 [Papyrus Cairensis 10735]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, s. 143.
5 Papirus z Fajum [Fragmentum Fajjumense]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, s. 142.
7 Papirus Berliński 11710 [Papyrus Berolinensis 11710]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, s. 142.
11 Ewangelia Hebrajczyków (fragm.) [Evangelium secundum Hebraeos]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 99-114.
12 Ewangelia Ebionitów (fragm.) [Evangelium Ebionitarum]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 114-117.
13 Ewangelia Piotra [Evangelium Petri; BHG 1486x]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 616-623.
15 Tajemna Ewangelia Marka [Evangelium arcanum secndum Marcum]; tłum. i oprac. M. Wojciechowski, ANT 1/1, ss. 129-134.
Agrapha Evangelium Thomae Evangelium Philippi
18 Agrafa [Agrapha]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, 86-97.
19 Ewangelia Tomasza [Evangelium Thomae; NHC II, 32, 10 - 51, 28]; tłum. z koptyjskiego W. Myszor, A. Dembska; oprac. W. Myszor; logia gr. z Oksyrhynchos (CPG 1181); tłum. i oprac. M. Starowieyski, PSP 20, ss. 207-238; ANT 1/1, ss. 180-202; śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 5 (1972), ss. 19-42.
20 Ewangelia Filipa [Evangelium Philippi; NHC II, 51, 29 ; 86,19); tłum. W. Myszor, PSP 20, ss. 239-292.
Dialogi cum Salvatore
22 List Apostołów [Epistula Apostolorum]; przekł. z j. etiopskiego S. Kur, oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 26-50.
22a Testament Pana naszego Jezusa Chrystusa w Galilei [Testamentum Domini Nostri Jesu Christi in Galilea]; przekł. z j. etiopskiego, wstęp i przypisy R. Zarzeczny, Vox Patrum 20 (2000) t. 38-39, ss. 595-602.
23 Apokryficzny list Jakuba [Epistula Iacobi apocrypha; NHC I, 1, - 16, 30]; tłum. W. Myszor, PSP 20, ss. 109-142; Znak 275, tom 29 (1977), ss. 568-578.
24 Księga Tomasza [Liber Thomae Athletae; NHC II, 7, 138, 1 ; 145, 19]; wstęp, przekład z koptyjskiego, komentarz W. Myszor, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 30 (1997), ss. 221-231.
25 Dialog Zbawcy [Dialogus Salvatoris; NHC III, 5]; wstęp i tłum. W. Myszor, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 36 (2003) 2, ss. 490-503.
26 List Piotra do Filipa [Epistula Petri ad Philippum; NHC VIII, 132,10 ; 140,27]; wstęp, tłum. z j. koptyjskiego W. Myszor, Vox Patrum 17 (1997) 32-33, ss. 419-423.
Ewangelia gnostica
30 Ewangelia Marii [Evangelium Mariae (Magdalanae)]; wstęp, przekład z koptyjskiego W. Myszor, Studia Theologica Varsaviensia 13,2 (1975), ss. 149-160. Na tropach tajemnej wiedzy, Znak 152, Tom 27 (1975), ss. 655-687. Przedruk [w:] G. Quispel, Gnoza, Warszawa, Pax 1988, ss. 11-51.
Ewangelia recentiora
44 Ewangelia arabska Jana [Iohannis Evangelium apocryphum (arabice)]; tłum. i oprac. fragmentów M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 230-245.
46 Ewangelia Barnaby [Evangelium Barnabae italicum]; tłum. i oprac. fragmentów M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 246-263.
47 Ewangelia gruzińska [Evangelium ibericum]; tłum. G. Peradze: Nieznana Ewangelia apokryficzna pochodzšca z kół monofizyckich, Elpis 9 (1935), ss. 183-215; tekst popraw. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 204-229.
Apocrypha de nativitate et de infantia
50 Protoewangelia Jakuba [Protoevangelium Iacobi; BHG 1046]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 266-290.
51 Ewangelia Pseudo-Mateusza [Liber de artu beatae Mariae et infantia Salvatoris (Pseudo-Matthaei Evangelium); BHL 5334-5342b]; tłum. K. Obrycki; wstęp i komentarz M. Starowieyski; ANT 1/1, ss. 291-316.
52 Księga o narodzeniu świętej Maryi [Libellus de nativitate sanctae Mariae; BHL 5343-5345]; tłum. K. Obrycki; wstęp i oprac. M. Starowieyski, ANT 1980, ss. 243-250; ANT 1/1, ss. 331-341.
53 Ewangelia dzieciństwa łacińska (Księga o narodzeniu Zbawiciela, i o Maryi, i o położnej) [Liber de infantia Salvatoris; BHL 5345 m.p.]; tłum. fragmentów K. Obrycki, ANT 1980, ss. 236-242; ANT 1/1, ss. 317-330.
57 Ewangelia Tomasza (Dzieciństwa) [Evangelium Thomae de infantia Salvatoris; BHG 779p-pb]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 388-404.
58 Ewangelia dzieciństwa arabska [Evangelium infantiae (arabice); BHO 619]; tłum. i oprac. W. Dembski; oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 405-439.
59 Ewangelia dzieciństwa ormiańska [Liber de pueritia Salvatoris (armeniace); BHO 617n]; tłum. E. Nowak; wstęp i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/1, ss. 440-541.
60 Legenda o Józefie Cieśli [Historia Iosephi fabri lignari; BHO 532n]; tłum. i oprac. T. Hergesel, ANT 1/2, ss. 559-577.
62 Ewangelia Nikodema (Akta Piłata) [Evangelium Nicodemi vel Gesta Pilati; BHG 779t]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 633-666.
63 Zapytania Bartłomieja [Quaestiones Bartholomaei; BHG 228]; tłum. R. Bartnicki, M. Starowieyski; wstęp i komentarz M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 753-775.
Cyclus Pilati
66 Raport Piłata i Wydanie Piłata [Anaphora et paradosis Pilati; BHG 779]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 675-681.
67 Korespondencja Piłata i Heroda [Epistulae Pilati et Herodis; BHG 779q]; tłum. i komentarz M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 687-691.
68 List Piłata do Tyberiusza [Epistula Pilati ad Tiberium latine]; tłum. i komentarz M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 691-692.
69 Uzdrowienie Tyberiusza [Cura sanitatis Tiberii; BHL 4218-4220]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 704-712.
70 Zemsta Zbawiciela [Vindicta Salvatoris; BHL 4221]; tłum. E. Nowak; wstęp i opracowanie M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 692-703.
71 Śmierć Piłata [Mors Pilati]; tłum. i komentarz M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 684-687.
75 Męczeństwo Piłata [Homilia de morte Pilati sive Martyrium Pilati]; tłum. wstęp i oprac. R. Zarzeczny, Vox Patrum 21 (2001) t. 40-41, ss. 489-514; ANT 1/2, ss. 712-739.
76 Opowiadanie Józefa z Arymatei [Narratio Iosephi ab Arimathaea; BHG 779r]; tłum. M. Starowieyski; wstęp i oprac. M. Wittlieb, ANT 1/2, ss. 739-747.
Legenda Abgari regis Edessae
88 Apokryficzna korespondencja Abgara z Chrystusem [Epistula Abgari cum Christi responso; BHG 1704.I]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, StThV 15 (1977), ss. 177-200.
Apocrypha de Maria Virgine
101 Transitus Jana Teologa [Liber de dormitione auctore Pseudo-Iohanne]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 799-809.
102 Transitus R [Transitus graecus R]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 782-798.
104 Historia eutymiacka [Narratio de historia Euthymiaca; SCh 80, 168-174]; tłum. i oprac. M Starowieyski, ANT 1980, ss. 586-588; ANT 1/2, ss. 832-834; W. Kania, Teksty o Matce Bożej, 1, Niepokalanów 1981, ss. 256n.
111 Transitus Melitona z Sardes [Liber de transitu auctore Pseudo-Melitone; BHL 5351-5352a]; tłum i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 817-826.
116 Transitus Józefa z Arymatei [Liber de transitu, auctore Pseudo-Iosepho ab Arimathaea; BHL 5348-5350b]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 1/2, ss. 810-816; ANT 1980, ss. 580-585.
Apocrypha de Iohanne Baptista
181 Żywot grecki św. Jana Czciciela przypisywany św. Markowi Ewangeliście [Vita et passio, auctore Marco; BHG 834]; tłum. i oprac. R. Zarzeczny, ANT 1/2, 579-588; Vox Patrum 20 (2000) t. 38-39, ss. 585-594.
183 Żywot Jana Chrzciciela przypisywany biskupowi egipskiemu Serapionowi [Vita et miracula Iohannis Baptistae, auctore Pseudo Serapione Thmuitano (syriace)]; tłum. i oprac. M. Rosik, ANT 1/2, ss. 588-613.
Acta Petri
190 Dzieje Piotra [Acta Petri; fragmentum copticum], wstęp, przekład z koptyjskiego, Studia Theologica Varsaviensia 15,2 (1977), ss. 169-175.
207 Dzieje Piotra i dwunastu Apostołów [Acta Petri et XII Apostolorum; NHC VI, 1, 1 ; 12, 22]; wstęp, tłum. z koptyjskiego i komentarz W. Myszor, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 29 (1996), ss. 296-302.
Acta Pauli
211.III Dzieje Pawła i Tekli [Acta Pauli et Theclae; BHG 1710]; oprac. M. Starowieyski, Ruch Biblijny i Liturgiczny 44 (1991), ss. 118-126.
211.VI Hymn św. Pawła z "Męczeństwa św. Pelagii z Cezarei", zwanego też "Listem św. Pelagii" [Narratio de leone baptizato, sive Epistula Pelagiae; aethiopice; BHO 890]; tłum. fragm. i komentarz R. Zarzeczny, Przeglšd Powszechny 9 (2002), ss. 193-194.
Acta Thomae
245.II Dzieje świętego Tomasza Apostoła [Acta Thomae (versio graeca); BHG 1800-1831k]; tłum., wstęp i opracowanie L. Rzymowska (Księgi Osobliwe), Wyd. Uniw. Wrocławskiego, Wrocław 2002.
Virtutes Apostolorum
256 Dwunastu. Pseudo Abdiasza Historie Apostolskie [Virtutes Apostolorum]; tłum. E. Nowak, M. Starowieyski; oprac. M. Starowieyski (OŻ 11), Kraków 1995.
Acta Barnabae Apostoli
285 Dzieje Barnaby [Acta Barnabae, auctore Marco; BHG 225]; oprac. M Starowieyski, Analecta Cracoviensia 23 (1991), ss. 391-413.
Epistulae
305 Listy apokryficzne św. Pawła, oprac. M. Starowieyski: List św. Pawła do Laodycejczyków [Epistula Pauli ad Laodicenses]; tłum. R. Rumianek, ANT 3, ss. 51-54; List do Aleksandryjczyków; tłum. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 54-55.
306 Apokryficzna korespondencja między Seneką i świętym Pawłem [Epistulae Sececae ad Paulum et Pauli ad Senecam]; tłum. i oprac. K. Obrycki, Warszawskie Studia Teologiczne 10 (1997), ss. 219-240; ANT 3, ss. 55-66; por. [w:] Starowieyski, M., Prolegomena do Nowego Testamentu, Poznań 1960, ss. 594-602.
307 List Tytusa, ucznia Pawła, o sposobie życia w czystości [Epistula Pseudo-Titi], tłum. K. Obrycki, oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 67-95.
308 List Jakuba do Kwadratura [Epistula ad Quadratum]; tłum. i oprac. W. Witakowski, ANT 1/2, ss. 747-750.
309a Korespondencja Longinusa z Augustem na temat Magów [Epistula Longini]; przekł. tekstu syryjskiego i oprac. W. Witakowski, ANT 1/1, ss. 349-351.
309b Świadectwo Ursyniusza [Epistula Ursini]; tłum. i oprac. W. Witakowski, ANT 1/2, ss. 750-752.
310 List Lentulusa [Epistula Lentuli]; oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 112-114.
311 List o zachowaniu niedzieli spadły z nieba [Epistula a celo missa de seruanda dominica]; oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 96-111. Jedna z wersji łacińskich, ss. 98; wersje polskie Listu o zachowaniu niedzieli spadłego z nieba: Najstarszy polski tekst Listu z 1521 r., ss. 100-102; Inna wersja polska, ss. 102-104; List Licyniana do Wincentego, biskupa wyspy Ibisa; przekł. T. Sowa, ss. 104; Listy z nieba w kulturze ludowej, oprac. M. Zowczak, ss. 106-112.
Apocalypses
315 Wniebowstąpienie Izajasza (tekst etiopski) [Ascensio Isaiae (versio aethiopica)]; przekł. S. Kur, oprac. R. Zarzeczny, ANT 3, ss. 134-163; Wniebowstšpienie Izajasza, fragment grecki [Ascensio Isaiae (fragmentu graece)]; przekł. i oprac. R. Zarzeczny, ANT 3, ss. 163-168.
316 Legenda grecka o męczeństwie proroka Izajasza [Legenda graeca de martyrium Isaiae; BHG 958); przekład z j. greckiego, wstęp i oprac. R. Zarzeczny, Studia Bobolanum 1 (2003), ss. 179-191.
317 Apokalipsa Piotra [Apocalypsis Petri]; oprac. i przekł. tekstu greckiego M. Starowieyski; przekł. tekstu etiopskiego S. Kur, Warszawskie Studia Teologiczne 2 (1984), 48-78; ANT 3, ss. 225-241.
318 Piąta Księga Ezdrasza [Liber V Esdrae]; tłum., wstęp i oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 172-180.
319 Księgi sybilińskie (fragmenty) [Oracula Sibyllina]; wstęp i komentarz M. Starowieyski, ANT 3, ss. 334nn; streszczenie Apokalipsy Piotra (z księgi II); przekł. A. świderkówna, ss. 337; Orędzie Sybilli (z księgi IV); przekł. W. Appel, ss. 342n; Zwiastowanie (z księgi VIII); przekł. W. Appel, ss. 344n; Sšd ostateczny (z księgi VIII); przekł. W. Kornatowski, ss. 345n; Męka Chrystusa przepowiedziana przez Sybillę (z księgi VIII); przekł. W. Kornatowski, ss. 346n; Czasy ostateczne; przekł. J. Czuj, ss. 347n.
323 Apokalipsa Pawła gnostycka [Apocalypsis Pauli; NHC V, 2; CPG 1191]; tłum. i oprac. W. Myszor, Studia Theologica Varsoviensia 10 (1972) 1, 163-170; ANT 3, ss. 212-214.
324 Apokalipsa Piotra gnostycka [Apocalypsis Petri; NHC VII, 3, 40, 13 - 84, 14; CPG 1205]; tłum. i oprac. W. Myszor, ANT 3, ss. 214-224; Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 31(1998), ss. 315-329.
325 Apokalipsa Pawła [Apocalypsis Pauli; BHG 1460]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 241-279.
326 Apokalipsa Tomasza [Apocalypsis Thomae]; przekł. H. Pietras, wstęp i komentarz M. Starowieyski, ANT 3, ss. 325-333; fragment wersji dłuższej, interpolowanej, ss. 327-330; recenzja krótsza, ss. 330-333.
327 Słowiańska Apokalipsa Maryi [Apocalypsis Mariae; versio palaeo-slavicae]; przekł. R. Łużny, oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 279-292.
331 Pierwsza apokalipsa św. Jana Teologa [Apocalypsis Iohannis apocrypha; BHG 921-922h]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 295-304.
332 Druga apokalipsa św. Jana Teologa [Apocalypsis Iohannis apocrypha altera; BHG 922i]; tłum. R. Zawadzki, oprac. R. Zawadzki, M. Starowieyski, ANT 3, ss. 304-311.
340 Apokalipsa Ezdrasza [Apocalypsis Esdrae; BHG 603]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 180-190.
341 Wizja Ezdrasza [Visio Esdrae latine]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 190-199.
342 Apokalipsa Sedracha [Apocalysis Sedrach; BHG 1621]; tłum. i oprac. M. Starowieyski, ANT 3, ss. 199-209.
Offline
Ewangelia Prawdy, pochodząca z I kodeksu z Nag-Hammadi, jest pismem walentyniańskim. Zamieszczony poniżej fragment obejmuje 3/4 zachowanego tekstu.
Ewangelia Prawdy
16,31 Ewangelia [εύαγγέλιον] prawdy jest radością
dla tych, którzy otrzymali łaskę od
Ojca prawdy, aby poznali go
mocą Słowa, które przybyło
35 z Pełni [πλήρωμα], która będąc w Myśli
i Umyśle [νοΰς] Ojca jest tym,
O czym mówi się, że
jest zbawcą [σωτήρ], ponieważ to jest nazwa dzieła, które
ma dokonać dla zbawienia tych, którzy
17,1 nie znali Ojca, gdyż nazwą [...]
ewangelii [έύαγγέλιον] jest objawienie
nadziei [έλπίς], gdyż jest znalezieniem
dla tych, co go szukają. Ponieważ [έπειδή]
5 Pełnia zwróciła się ku temu,
z którego wyszła. I Pełnia
przebywa w nim, nieosiągalnym,
niepojętym, w nim,
który jest wyższy ponad wszelką myśl.
10 Nieznajomość Ojca stworzyła strach
i trwogę. Strach zaś [δέ]
wzmocnił się jak mgła,
tak, że nikt nie był w stanie widzieć.
Dlatego Plane [πλάνη] znalazła moc,
15 stworzyła materię [ϋλη]
dla siebie w pustce
niepoznanej przez nią
prawdy. Zamieszkała w stworzeniu [πλάσμα]
które usiłowała upodobnić
20 do piękna Prawdy.
To jednak nie było upokorzeniem
dla tego, który jest nieosiągalny
niepojęty, bowiem to było niczym
– strachem, zapomnieniem, stworzeniem
25 kłamstwa; natomiast prawda jest
ustalona, niezmienna,
niewzruszona, doskonale piękna.
Dlatego pogardzajcie [καταφρονεϊν]
Plane [πλάνη]. W ten to sposób
30 nie ma w niej korzenia. Zamieszkała
we mgle, co się tyczy Ojca. Tak istniejąc
tworzy dzieła [εργον] zapomnienia,
przestrachu, aby [ϊνα]
przez nie dosięgnąć tych, co są
35 w środku, aby ich zniewolić [αίχμαλωτίζειν].
Zapomnienie owej Plane [πλάνη] nie
objawiło się, nie było ono
18,1 [myślą] u Ojca. Zapomnienie
nie powstało przy Ojcu, chociaż
zaistniało oczywiście w odniesienia do niego.
To, co w nim naprawdę powstaje, to
5 Gnoza. Ona objawia się po to,
aby rozproszyło się zapomnienie,
aby poznana Ojca, ponieważ [έπειδή]
zapomnienie istniało – nie
znano Ojca. Więc [τότε] jeśli pozna się
10 Ojca, natychmiast przestanie istnieć
zapomnienie. To jest ewangelia [εύαγγέλιον]
tego, którego poszukują, którą objawił
doskonałym ze zmiłowania
15 Ojca jako tajemnicę [μυστήριον] ukrytą
– Jezusa Chrystusa. Przez niego właśnie
oświecił pozostających w ciemności
na skutek zapomnienia. Oświecił
ich, wyznaczył drogę, a [δέ]
20 drogą tą jest prawda, o której
ich pouczył. Dlatego to
Plane [πλάνη] rozgniewała się na niego,
prześladowała go, uciskała go,
wystawiła na niebezpieczeństwo. Przybito go do drzewa
25 stał się owocem gnozy
Ojca, która nie zatraciła jednak
tych, co go spożywali. Tym zaś [δέ], co go spożywali
dał, aby mogli się
radować z tego odkrycia. On
30 zaś [δέ] odnalazł ich w sobie.
I jego oni znaleźli w sobie –
– nieosiągalnego, niepojętego,
Ojca, doskonałego, w którym jest Pełnia
35 i którego Pełnia potrzebuje,
gdyż uchwycił jej doskonałość
w sobie; On, który jej nie dał
Pełni. Ojciec nie był zazdrosny [φτοεϊ] –
bo czy mogła być zazdrość między [φτόνος]
40 nim a jego członkami [μέλος]? Gdyby tego rodzaju
19,1 bowiem [γάρ] eon [αίών] przyjął
ją, nie mogliby iść do
Ojca, do tego, który uchwycił
ich doskonałość w sobie samym
5 i który im ją daje, aby wróciły do niego
z gnozą jedyną
w doskonałości. On, który uporządkował
Pełnię, ma Pełnię
w sobie, a Pełnia potrzebowała
10 go tak, jak ktoś
dla pewnych nieznany
pragnie, aby go poznali
i aby go kochali. W ten to sposób
15 bowiem [γάρ] – czego potrzebowała Pełnia
jeśli nie [εί μήτι] gnozy
Ojca? – stał się pośrednikiem
spokojnym i oddanym.
Do szkoły wstąpił jawnie, wygłosił
20 mowę, postępując jak nauczyciel.
Przyszli do niego mędrcy [σοφός]
– w swym własnym mniemaniu –
doświadczyli [πειράζειν] go, on
jednak [δέ] zawstydził ich, gdyż
25 byli próżni. Znienawidzili
go, bo nie byli ludźmi roztropnymi
naprawdę. Po nich wszystkich
przystąpiły do niego małe
dzieci, te właśnie, do których
30 należy gnoza Ojca. Gdy umocniły się,
przyjęły naukę o postaciach
oblicza Ojca, poznały,
zostały poznane, doznały chwały,
oddały chwałę. Objawiła się w ich
35 sercu żywa księga
żyjących, którą zapisano
w Myśli i Umyśle [νοΰς]
20,1 Ojca i która przed założeniem
[καταβολέ] Pełni znajduje się
w tym, który jest niepojęty.
Nikt nie jest w stanie jej pochwycić,
5 ponieważ [έπειδή] pozostawiono ją temu, który poniesie ją
i którego zabiją. Nikt nie może być objawiony
spośród tych, którzy uwierzyli
w zbawienie, zanim nie ukaże się
właśnie owa księga.
10 Dlatego miłosierny, wierny [πιστός]
Jezus stał się cierpliwym, przyjął cierpienia
aż przyjął tę księgę,
ponieważ [έπείδή] wie, że śmierć
jego jest życiem dla wielu.
15 Tak, jak jakiś testament [διατήκη]
gdy nie został jeszcze otwarty, ukryty jest majątek [ούσία]
zmarłego pana domu,
tak również Pełnia pozostała
ukryta, jak długo Ojciec Pełni
20 był niewidzialny [άόρατος], ten, który sam
z siebie istnieje, z którego każda
przestrzeń pochodzi. Dlatego
właśnie objawił się
Jezus. Wziął tę księgę na siebie
25 przybito go do drzewa,
ogłosił polecenie [διάταγμα]
Ojca na krzyżu [σταυρός] czyż to nie
wielka nauka, tej doniosłości! Poniżył
siebie aż do śmierci, aby życie
30 wieczne ubrać na, siebie. Gdy zdjął
z siebie łachmany podległe zniszczeniu
przybrał niezniszczalność,
to, czego nie może mu nikt
odebrać. Skoro doszedł do
35 przestrzeni pustych, należących do
przerażenia, przeszedł wśród tych,
którzy byli nadzy z powodu
zapomnienia. Będąc gnozą
i doskonałością, głosił sprawy, które są w sercu
21,1 [Ojca] aby [jego słowo]
pouczyło tych, którzy przyjmą naukę.
Ci zaś [δέ], co przyjmują naukę, są tymi
którzy jako żyjący zapisani w księdze
5 życia przyjmują naukę
dla samych siebie. Przyjęci
są przez Ojca, gdy zwrócą się
ponownie ku niemu, ponieważ [έπειδή]
doskonałość Pełni jest w Ojcu.
10 Trzeba [άνάγκη], aby Pełnia
wzniosła się do niego. A więc [τότε], kto
poznaje, przyjmuje zwykle to,
co jest jego i przyciąga to
ku sobie. Kto bowiem [γάρ] istnieje
15 bez gnozy, jest pusty i
wielką jest ta pustka, skoro [έπειδή]
brakuje mu tego, co ma go
udoskonalić. Skoro [έπειδή] doskonałość
Pełni znajduje się w Ojcu, trzeba
20 więc [δέ], aby Pełnia wznosiła
się do niego, aby każdy
jeden brał to, co do niego należy.
Uprzednio wpisał ich, aby
ich przygotować - tych
25 którzy pochodzą od niego, tych,
których wprzód poznał z ich
imion, tych też w końcu wezwał;
tak, że [ώς] ten, kto posiada gnozę jest tym,
którego imię wypowiedział
30 Ojciec. Ten bowiem [γάρ], którego
imienia nie wypowiedziano, nie jest gnostykiem.
Zaiste, w jaki sposób ktoś
może słyszeć, jeśli nie wywołano
jego imienia? Ten bowiem [γάρ] kto
35 do końca nie jest gnostykiem, jest tworem [πλάσμα]
zapomnienia i będzie
wraz z nim odrzucony. Jedli tak
nie jest, to dlaczego, ci pogardzani nie mają
22,1 swych imion? Dlaczego nie ma dla nich
wezwania? Tak to [ωστε] – ten,
kto ma gnozę, jest kimś
z wysoka, wywołany
5 słyszy, odpowiada
i zwraca się do tego, który go
wzywa, idzie do niego. I
poznaje, w jaki sposób został
wezwany. Mając gnozę wypełnia
10 wolę tego, który go wezwał,
pragnie mu się przypodobać
i doznaje odpocznienia. Imię jedynego
przeznaczone jest dla niego. Kto zdobędzie gnozę
15 w ten sposób, wie skąd przyszedł i dokąd pójdzie.
Pozna je, jak ktoś
kto się upił, a potem wytrzeźwiał
ze swego upojenia: gdy wrócił do siebie
samego, znalazł to, co
20 do niego należy. Odwrócił wielu
od Plane [πλάνη] zaszedł
nawet do tych ich przestrzeni,
które opuścili
sami, przyjmując Plane [πλάνη]
25 odnośnie głębi [βάθος] tego, który
otacza każdą przestrzeń sam nie będąc
otoczony. To był wielki cud,
że byli u Ojca
a nie poznali go i że
30 byli w stanie sami odejść,
ponieważ [έπειδή] nie byli w stanie pojąć
tego, i nie poznali tego, u
którego przebywali. W ten sposób bowiem [γάρ]
nie wyszła poza niego samego
35 jego wola, objawił się bowiem [γάρ]
w gnozie, z którą zjednoczone są
wszystkie jej emanacje.
Taka to jest więc gnoza
księgi żywej, którą objawił
23,1 eonom [αίών] przy końcu swego [...
To on, który objawia ich [...
Bo nie są to litery [τόπος = τύπος]
głosek ani pisma, które
5 są pozbawione swego dźwięku,
żeby [ϊνα] ktoś czytając
myślał o tym, co próżne,
lecz [άλλά] są to litery
prawdy. Ci tylko je wypowiadają,
10 którzy je poznają.
Prawdą doskonałą jest
każda litera, jak
doskonała księga, gdyż litery
zostały zapisane przez
15 jedność. Ojciec
napisał je, aby [ϊνα] eony [αίών]
przez jej litery
poznały Ojca. Gdy mądrość [σοφία]
jego rozważa [μελετα]
20 Słowo, naukę jego
rozgłasza, to gnoza
jego została objawiona,
szacunek jego jest
koroną na jego głowę.
25 Jego radość złączona
z nim, jego chwała
go wywyższyła. Obraz
jego się objawił,
odpocznienie jego
30 w nim się zamknęło, miłość [άγάπη]
jego stała się przez niego ciałem [σωμα].
Otoczyło go jego zaufanie.
W ten sposób Słowo
Ojca wychodzi z Pełni, gdyż jest owocem
24,1 jego serca i
wyrazem jego
woli. Ono zaś umacniając Pełnię,
dokonuje ich wyboru, więcej, przybierając
5 wyraz Pełni
oczyszcza je. On nawraca je
Ku Ojcu, ku Matce
– Jezus bezgranicznej
słodyczy. Ojciec odsłania
10 swoje łono, zaś [δέ] łonem jego
jest Duch [πνεΰμα] święty, który
objawia jego skrytość.
Skrytością jego zaś jest
jego Syn – aby przez
15 miłosierdzie Ojca
eony [αίών] poznały i przestały
cierpieć w poszukiwaniu
Ojca, aby spoczęły już
w nim samym, aby poznały,
20 że on jest odpocznieniem. On, gdy
uzupełnił brak, opuścił
postać [σχημα]. Postacią [σχημα] jego
jest świat [κόσμος]; tej to [postaci]
on służył.
25 Miejsce bowiem [γάρ] gdzie istnieje nienawiść
i niezgoda jest niedostatkiem, miejsce
zaś [δέ], gdzie istnieje jedność
jest doskonałością. Skoro [έπειδή]
zaistniał niedostatek, ponieważ nie znano
30 Ojca, to [τότε], jeśli
pozna się Ojca, nie będzie
od tej chwili niedostatku. To jakby
niewiedza kogoś, kto gdy
35 poznaje, rozprasza się sama przez się.
To jakby ciemność
co rozprasza się, gdy ukazuje się
25,1 światłość. Tak właśnie
niedostatek znika
przez doskonałość. Zresztą, postać [σχημα]
nie objawia się już od tej chwili,
5 lecz [αλλά] rozproszy się
w połączeniu z jednością.
Teraz bowiem [γάρ] ich dzieła
istnieją równe jedne drugim,
aż jedność udoskonali
10 przestrzeń. Przez
jedność każdy jeden
odnajdzie siebie. Przez
gnozę oczyści się
z wielości ku
15 jedności wchłaniając
materię [ϋλη] w siebie samego
na wzór ognia, i – jak ciemność [znika]
przez światło, śmierć
przez życie. Jeśli to stało się
20 dla każdego z nas,
wypada nam więc
zastanowić się nad wszystkim, aby [ϊνα]
ten dom stał się
świętym i cichym dla
25 jedności. Podobnie jak niektórzy,
co opuścili siedziby,
gdzie mieli zepsute naczynia [σκεΰος] na
jakichś tam miejscach [τόπος]
30 – rozbili je. A
pan domu nie opłakiwał szkody,
lecz [αλλά] cieszył się, gdyż [γάρ]
zamiast tych naczyń [σκεΰος]
zepsutych, dano pełne; takie, co
35 będą udoskonalone. Gdyż to jest tym
wyrokiem [κρίσις], który nadszedł
26,1 z wysoka, który osądził
każdego stając się mieczem dobytym
do podwójnego cięcia; co tnie
na tę i tamą stronę. Gdy ukazało się
5 Słowo, które znajduje się
w sercu tych, co je głoszą –
[a] nie był to tylko dźwięk,
bo [αλλά] ono stało się ciałem [σωμα] – wielkie
drżenie powstało wśród
10 naczyń [σκεΰς]. Niektóre z nich
stały się puste, inne wypełnione,
ponieważ jedne zadbały o siebie
a inne się wywróciły;
niektóre uświęcono
15 inne porozbijano. Wszystkie przestrzenie
poruszyły się i zadrżały,
ponieważ nie miały ani trwałości
ani [οϋτε] ustanowienia [στάσις].
Plane [πλάνη] przestraszyła się nie wiedząc
20 co począć,
zasmucona narzeka,
męczy się, bo nie zna
niczego. Ponieważ [έπειδή]
zbliżyła się do niej gnoza, która
25 jest jej zniszczeniem, razem z
jej wszystkimi emanacjami. Plane [πλάνη] okazuje się pusta
bo nie posiada niczego w sobie. Ukazała się
prawda, poznały ją
wszystkie jej emanacje.
30 Pozdrawiały [ασπάζεσθαι] Ojca, istniejącego
w prawdzie i doskonałej sile
łączącej ją z Ojcem,
gdyż [γάρ] każdy kocha prawdę.
Prawda to usta
35 Ojca. Językiem jego to
Duch [πνΰμα] święty. Kto łączy
27,1 się z prawdą, ten łączy się
z ustami Ojca,
językiem swoim
przyjmie Ducha [πνΰμα] świętego.
5 Takie jest objawienie
Ojca i jego ukazanie eonom [αίών]. Objawił
to, co w nim ukryte, tym samym wyjaśnił siebie.
Czym bowiem [γάρ] jest to, co istnieje,
10 jeśli nie [εί μήτι] samym Ojcem!
Wszelkie przestrzenie są jego emanacjami, one
poznały go, ponieważ wyszły
z niego, jak dzieci
z jakiegoś doskonałego
15 człowieka. Poznały
że, nie przyjęły jeszcze
kształtu [μορφή] ani nie [οϋτε] wzięły
imienia, które stwarza
każde z osobna Ojciec.
20 Wtedy też [τότε] otrzymują zwykle kształt [φορμή]
z jego gnozy.
W istocie, chociaż są jego sercem,
nie znają go. Ojciec
zaś, jako doskonały – gdyż poznaje
25 każdą przestrzeń, która się w nim znajduje,
jeśli tylko zechce –
objawia to, co chce,
nadając temu kształt [μορφή] i dając
temu imię. A dając imię
30 takiemu, powołuje go
do istnienia. Ci, którzy
jeszcze nie stali się, nie
znają tego, który ich stworzył.
Nie mówię o nich tego, że
35 są niczym, ci, którzy jeszcze
nie stali się, lecz [αλλά], że istnieją
28,1 w tym, który zapragnie
powołać ich do bytu,
pragnąc by nadeszła odpowiednia chwila [καιρός]
5 Zanim cokolwiek ukazało się
on wie, co z tego
wyjdzie, gdy owoc [καρπός] jego,
co jeszcze się nie ukazał
nie wie niczego, ani [ούδέ]
10 niczego nie czyni. Podobnie
też każda przestrzeń, sama będąc
w Ojcu, pochodna
jest od Istniejącego, który
ustanowił
15 ją z niebytu.
Gdyż to, co nie ma
korzenia, nie posiada
i owocu, lecz [αλλά]
myśląc sobie
20 „Zaistniałem [...]”
uwolni się od siebie
Dlatego, co nie powstało,
to też wcale nie będzie
istnieć. Czego więc
25 pragnie dopuszczając na niego myśli:
„Zaistniałem podobnie jak
cienie i złudzenia [φαντασία]
nocy”? Gdy tylko światłość
rozbłyśnie, ten, co go strach
30 opanował
sądzi zwykle, że to nic nie było.
W ten sposób trwali
w niewiedzy wobec Ojca, wobec tego
29,1 którego nie widzieli, ponieważ [πείδή],
ona to spowodowała ich strach, drżenie
słabość
rozbicie wewnętrzne
5 i rozdarcia. Było wiele
złudzenia, w którym
działali i głupoty
pustej, gdy
pogrążyli się jakby w uśpieniu
10 i znajdywali siebie w snach
wstrząsających, albo [η]
gdzieś uciekając, albo [η]
bezsilni wydani na prześladowanie
innych, albo [η] wpadając
15 w jakąś bójkę, albo [η] wymierzając
innym ciosy, albo [η] spadając
z wysokiego miejsca
albo [η] wznosząc się
bez skrzydeł w powietrze [αήρ]
20 Innym razem jakby ktoś
ich zabijał, choć nie ma nikogo
ktoby ich prześladował, albo [η] sami jakby
uśmiercali bliskich
gdyż zostali zbrukani
25 ich krwią. Aż do
chwili, w której budzą się,
przechodząc przez to
wszystko; nie widzi już niczego
ci, którzy tkwili
30 w tych wszystkich niepokojach,
gdyż były one niczym.
Podobnie ci, którzy odrzucili
od siebie niewiedzę
35 jak sen – którzy
za nic mają
ani nie [ούδέ] uważają jej
30,1 spraw za rzeczy
trwałe, lecz [αλλά]
porzucają je jak
sen w ciągu nocy. Gnozę
5 o Ojcu szacują na
miarę światłości. W ten to sposób
działał każdy w uśpieniu
jak długo
postępował bez gnozy;
10 i w ten to sposób [κατά]
dzieje się z nim, aby powstawszy
obudził się. I dobrodziejstwem
jest dla człowieka, który przychodzi
do siebie i budzi się. Błogosławiony [μακάριος]
15 ten, który otworzył
oczy ślepym. I
zstąpił na niego Duch [πνεΰμα]
przynaglając do
rozbudzenia, podał rękę
20 rozciągniętemu na
ziemi, aby mocno stanął
na nogach, gdyż [γάρ]
jeszcze nie powstał. Gnoza
Ojca oraz objawienie
25 jego Syna dało
im możliwość poznawania. Gdy
go bowiem [γάρ] zobaczyli
i usłyszeli, pozwolił im
zakosztować z siebie i
30 odczuć siebie i
obejmować umiłowanego Syna –
gdy objawił się,
gdy ich pouczał o Ojcu
niepojętym, który tchnął w nich
35 tego, który jest w Myśli
i wykonuje jego wolę. Wielu przyjęło
światłość, zwróciło się
31,1 ku niemu. Obcymi, zaś byli
i nie dostrzegli jego postaci
ani nie rozpoznali go
materialni [ϋλη], gdyż przyszedł
5 w ciele podobieństwa.
Nic nie przeszkadzało mu
w jego wędrówce, gdyż było ono
niezniszczalnością, nieuchwytnością.
Gdy ogłaszał
10 nowiny, mówiąc
o tym, co jest w sercu Ojca,
wygłosił naukę bez
skazy. Światłość nauczała przez jego usta,
15 i głos jego
zrodził życie.
Dał im rozsądek i mądrość
i miłosierdzie i zbawienie i ducha [πνεΰμα]
mocy z niezmierzoności
20 i słodyczy Ojca.
Spowodował ustanie karania [κόλασις]
i chłosty [μάστιξ], gdy one to
odpychały wielu od jego oblicza,
tych, którzy potrzebowali miłosierdzia,
25 tych w Plane [πλάνη] i więzach;
on je z mocą usunął
i zawstydził gnozą.
On stał się wyznaczającym
drogę dla zbłąkanych
30 i gnozą dla niewiedzących
odkryciem dla
poszukujących, umocnieniem
dla chwiejnych,
nieskalanością dla
35 zbrukanych. To on jest pasterzem,
który zostawił dziewięćdziesiąt
32,1 dziewięć owiec, które nie zbłądziły.
Poszedł i szukał tej,
która zbłądziła. Ucieszył się, gdy
ją odnalazł. Dziewięćdziesiąt dziewięć
5 to liczba, którą [liczy się na] lewej ręce,
gdyż ją obejmuje. Potem,
gdy odnalazła się ta jedna,
cała liczba
przechodzi do prawej ręki. W ten sposób
10 ten, któremu brakuje jedynki,
to jest całej prawej ręki, gdy
dochodzi do tego, co mu brakuje
bierze tę część
z lewej, przenosi na
15 prawą i w ten sposób otrzymuje
setkę. To znak tego,
który jest w ich głoskach, to jest Ojca.
Nawet [καν] w szabat [σάββατον] dla owcy
którą znalazł pogrążoną
20 w studni, trudził się. Uratował życie
tej owcy wydobywając ją
ze studni – abyście
zrozumieli w sercu, czym jest
szabat [σάββατον]: czasem, w którym
25 nie należy niweczyć zbawienia,
abyście głosili
o tym dniu, który jest z wysokości, że
nie ma nocy,
a światło [jego]
30 nie zachodzi, gdyż jest doskonały.
Wypowiedzcie więc w sercu:
Wy jesteście tym dniem doskonałym
i w was mieści się
światłość, która nie zachodzi.
35 Głoście prawdę
poszukującym i gnozę
grzesznikom Plane [πλάνη]
wy, synowie wiedzy
w sercu
33,1 Umocnijcie nogi, tych,
którzy upadli, wyciągnijcie
swą rękę do chorych, nakarmcie
głodnych, a zmęczonym
5 dajcie odpoczynek
Podnieście tych, którzy chcą
powstać, obudźcie tych, którzy
zasnęli. Wy bowiem [γάρ] jesteście
mądrością na jaw wydobytą. Jeśli
10 siła tak się okazuje, staje się
silniejszą. Zajmujcie się samym sobą,
nie zajmujcie się
tym, co,
odrzuciliście od siebie. Nie powracajcie
15 do rzeczy, które zwymiotowaliście,
aby je spożywać. Nie bądźcie molami,
ani nie bądźcie robakami,
gdyż już je odrzuciliście. Nie bądźcie siedliskiem
20 [τάπος] dla diabła [διαβολος], gdyż
już go odrzuciliście.
Nie mnóżcie waszych przeszkód,
co się walą, gdyż [ώς] to [byłby dla was] zarzut.
Niczym bowiem [γάρ] jest wolny od prawa
25 który szkodzi sobie bardziej niż prawu.
Taki bowiem [γάρ]
spełnia swe uczynki, ponieważ [ως]
jest bez prawa. Tamten zaś ponieważ [ως]
jest sprawiedliwy [δίκαιος] spełnia swe
30 uczynki wśród wielu innych. Wypełnijcie
więc i wy wolę Ojca,
bo pochodzicie od niego.
Ojciec bowiem [γάρ] jest łagodny, a
co pochodzi z jego woli jest
35 dobrem. On przyjął wiedzę o tym,
co wasze, abyście odpoczynek
w nich mieli. Bowiem [γάρ] w
owocach znajduje się wiedza o tym,
co jest wasza, ponieważ synowie Ojca
34,1 są właśnie jego wonnością, gdyż
pochodzą z łaski [χάρις] jego
oblicza. Dlatego Ojciec miłuje
swą wonność i objawia ją
5 wszędzie. Ona mieszając się
z materią [ϋλη] udziela swej wonności
światłości, a w swym odpoczynku
sprawia, że unosi się nad każdą postacią
i nad każdym dźwiękiem. To nie uszy bowiem [γάρ]
10 przyjmują wonność, lecz [αλλά] tę wonność
Duch [πνεΰμα]
przyciąga i wdycha
ku sobie i zanurza się
w wonności Ojca. Doprowadza
15 ją więc do portu i umieszcza ją w miejscu,
z którego wyszła;
do pierwszej wonności, która
się oziębiła, to jest, w stworzeniu [πλάσμα]
psychicznym [ψυχικόν], co
20 podobne jest do oziębionej wody,
która rozpływa się w ziemi
spulchnionej tak, że ci
co ją widzą, myślą o niej:
„To ziemia, co wnet
25 zniknie znowu”. Jeśli tchnienie
ją dosięgnie, staje się ciepła. Wonności
więc, które się oziębiły pochodzą z podziału.
Dlatego, gdy przyszła wiara,
zniosła podział
30 i sprowadziła ciepłą Pełnię [πλήρωμα]
miłości [αγάπη], aby
zimno nie powstało na nowo,
lecz [αλλά] trwała jedność
35 doskonałej myśli. Taka
jest nauka [λόγος] Dobrej nowiny
o znalezieniu Pełni [πλήρωμα] dla wyczekujących
35,1 zbawienia, które nadejdzie z wysoka.
[...]
***
Kodeksy z Nag-Hammadi.
Po lewej: strony z Kdoeksów I i XII.
W środku (od góry): Kodeks II, VII, VIII, III, XI.
Po prawej (Od góry): Kodeks V, IX, VI, IV, X oraz strony z Kodeksu XIII.
Offline